tekst & verbeelding

Hendrik Nicolaas Werkman

De herinnering aan een bijzonder project

Expositie

In het Groninger museum is nog tot en met 1 november as. een prachtige tentoonstelling te zien van het werk van de Groninger Hendrik Nicolaas Werkman (1882 – 1945). Deze postuum wereldberoemd geworden drukker/kunstenaar maakte met allerlei druktechnieken kleurige werken die tot de verbeelding spreken.

Het bezoek aan deze tentoonstelling maakte de herinnering aan een mooi project wakker.Ikheb,geïnspireerddoor het getoonde, eencollage gemaakt van de foto’s die ik in deze tentoonstelling schoot.Wat museumbezoek al niet teweegbrengt!
Met dank aan het Groninger Museum en niet te vergeten Hendrik Nicolaas Werkman zelf.

Notities van het landschap

In 1990 deed zich een unieke kans voorom natuur- en milieueducatie te koppelen aan de kunsten. In Kasteel Groeneveld, nationaal centrum voor bos, natuur en landschap te Baarn, waar ik toen werkte, maakten we een educatief programma bij de tentoonstelling 'Notities van het landschap' (januari - mei 1990).Landschapen natuur waren de thema's en het werk van Werkmanstond centraal.

Schetsjes

Intrigerend waren de vele simpele schetsjes (zie links) die Werkman tijdens fietstochten maakte, vaak op de achterkant van dunne kalenderblaadjes. De datum schemerde vaak door de tekening heen. Hij werkte die in zijn atelier uit tot wat hij 'druksels' noemde en maakte daarvoor gebruik van gereedschap uit zijn drukkerij. Die schetsjes raken mij, omdat ze zo persoonlijk en eenvoudig zijn.

Ik weet dat de kunstzinnige kwaliteit van zijn werk door sommigen wordt betwijfeld, maar dat laat onverlet dat Werkman zijnoeuvrede kunst heel dichtbij brengt. Door het zien van de schetsjes en wat daaruit voort is gekomen krijg je zin om het zelf te doen. Dit effect zal de waarderingvoor de kunsten in het algemeen ten goede komen.

Kunst als middel

In 1990 zochten we in Kasteel Groeneveld naar een andere methode voor natuur- en milieu- educatie. In het betrekken van de kunsten lag volgens ons een meerwaarde. De gangbare programma’s op dat gebied wezen vaak met het vingertje en waren daardoor niet blijvend effectief in het betrekken van mensen bij het wel en wee van hun omgeving. Het programma dat bij deze tentoonstelling werd ontwikkeld was een eerste stap in het gebruiken van kunst als middel voor natuur- en milieueducatie. We lieten leerlingen hetzelfde doen als Werkman: buiten schetsen maken en die binnen uitwerken met inktrollen, sjablonen en dergelijke drukkershulpmiddelen. In de oranjerie van het Kasteel richtten we een enorm atelier in, waar meerdere klassen tegelijkertijd aan het werk gingen.

Met de beste resultaten werd een professionele tentoonstelling gemaakt die menig bezoeker heeft verrast.

Nieuwe wegen in de natuur- en milieueducatie

De meerwaarde van dit project lag vooral op het innovatieve vlak, want het was immers niet gebruikelijk om de kunst in te zetten voor natuur- en milieueducatieve doeleinden. Iemand riep eens uit, toen we het over onze verkenningen op dat terrein hadden: "Wat heeft kunst nu met natuur te maken!" In deze tijd is dat een nauwelijks voorstelbare uitspraak.
Ook het feit dat we leerlingen hebben gestimuleerd én geënthousiasmeerd goed naar hun omgeving te kijken was een belangrijk resultaat. De bijbehorende tentoonstelling trok bovendien veel bezoekers.

Er volgden nog meer projecten die nieuwe wegen in de natuur- en milieueducatie verkenden. Jaarlijks organiseerden we een goed bezocht symposium waarop we onze programma’s en plannen presenteerden en anderen uitnodigden hetzelfde te doen.

Het betrekken van de kunsten bij natuur en milieueducatieve activiteiten heeft sindsdieneen vlucht genomen. Zeker in deze tijd is het weer aan de orde van de dag.

15 september 2015