Echte dingen
Musea zijn plaatsen waar je echte dingen op een unieke manier tegenkomt. Nergens kom je zo dichtbij representanten van kunst, natuur en cultuur als hier, of het nu om een beroemd schilderij, het skelet van een tyrannosaurus, een sieraad uit de prehistorie of de gitaar van Jimi Hendrix gaat. Ze zijn de paleizen van ons erfgoed.
Geen statische saaie plekken, zoals sommigen menen, nee, want als het goed is veranderen ze steeds van inhoud. Musea zijn immers de verzamelplaatsen van alles wat onze dynamische wereld kenmerkt. Zodat je steeds weer in het zicht bent van de vindingrijkheid van mens en natuur, hoe die tot goede en slechte resultaten hebben geleid. Je kunt er tot bezinning komen, kennis vergaren en je mening tegen het licht houden.
Maar dan moet het er niet te druk zijn. Schouder aan schouder tegen elkaar aangedrukt, lukt die bezinning niet goed. Bovendien heb je nauwelijks tijd om een kunstwerk goed op je in te laten werken. Of in stilte omhoog te lijken naar de enorme kop van de Tyrannosaurus en de nietigheid van de mens te ervaren.
Massabezoek
Voor dit soort intieme ervaringen in het museum is helaas steeds minder plaats. Want elk museum wil zijn blockbusters, omdat de bezoekaantallen omhoog moeten en het eigen verdienvermogen vergroot. Daartoe wordt men gedwongen door besturen en subsidieverstrekkers. Die willen niet het risico lopen aansprakelijk te worden gesteld voor verlies en voor het feit dat er weer geld bij moet. Musea moeten ondernemingen zijn. En dat niet alleen: ze mogen nooit tekorten hebben.
Kunst en cultuur is mooi, maar men moet er geen last van hebben.
Behalve deze focus op massabezoek is er nog iets dat de werkelijke functie van het museum verstoord. Het museum moet namelijk ‘leuk’ zijn. Leuk voor de familie en niet te vergeten aantrekkelijk voor de ‘kids’. Men wringt zich in allerlei bochten om het de families met kinderen naar de zin te maken. Je kunt dinosaurussen kleien of een kunstwerk punniken. Er zijn inmiddels musea die zich een ‘doe-museum’ noemen…
Ik zou zeggen: doe dat thuis of tijdens de handvaardigheidsles in de klas.
Kwaliteit
Een museum hoeft niet per se leuk te zijn. Je moet er onder de indruk kunnen raken en ervaringen op kunnen doen die een leven lang doorwerken. De focus op pret, plezier en overvolle museumzalen maakt het onmogelijk echt een museale ervaring te hebben.
Hopelijk komt er een einde aan deze hang naar massabezoek en eigen inkomsten. Dat kan alleen wanneer overheden en besturen ophouden musea te dwingen hun eigen broek op te houden. Dat vraag je ook niet aan een school of een ziekenhuis. Pas dan is er toekomst voor instituten die niet focussen op alleen kwantiteit, maar kwaliteit vooropstellen. Musea die permanent ruimte willen geven aan artistieke, creatieve en kunstzinnige ontwikkeling en daarmee een belangrijke functie vervullen in een ingewikkelde wereld die snel verandert.
December 2016
Kamikaze, Ankara, 2014